Późne średniowiecze, a więc czasy bitwy pod Grunwaldem, stanowi szczytowy okres rozwoju bojowego uzbrojenia ochronnego. Jest to epoka pancerza płytowego. Wykształcił się tzw. płat, służący do ochrony tułowia, o kształcie kamizelki zbudowanej z poziomo bądź pionowo ułożonych płytek (folg) żelaznych, przytwierdzonych do skórzanego podkładu. Pancerz taki kryty był wierzchnią tuniką z materiału lub skórzaną, a zakładało się go przez głowę, jak poncho. Pełna zbroja płytowa składa się z kirysu (napierśnik i naplecznik łączony nawiasami i zapinany klamerkami) oraz ochron kończyn. Ręce chronił tzw. naręczak składający się z: naramiennika, opachy, nałokciny i zarękawia. Odstępy pomiędzy poszczególnymi elementami zasłaniano tarczkami i skrzydełkami. Wszystkie części łączono zawiasami. Na dłonie rycerz zakładał żelazne rękawice (rękawice takie znaleziono np. podczas badań archeologicznych na grunwaldzkim pobojowisku). Osłona nóg składała się z nabiodrka, nakolanka, nagolenicy i trzewika (elementy łączono analogicznie jak w naręczaku). Trzewiki sporządzano z drobnych płytek (folg) - podobnie jak rękawice - tak aby zapewniały elastyczność.

Ochronę głowy w okresie batalii grunwaldzkiej stanowiły kapaliny (otwarty chełm w kształcie kapelusza) i hełmy stożkowe, ściśle przylegające do głowy (tzw. łebki), zaopatrzone w kolcze czepce. Znaczniejsi rycerze przywdziewali ptzyłbice, czylu chełm z ruchomą zasłoną twarzy (na terenach dzisiejszej Polski odkryto kilka egzemplarzy; jedna, pochodząca z Sandomierza, łączona jest z osobą Kazimierza Wielkiego). W okresie bitwy pod Grunwaldem najpowszechniejsza była przyłbica zwana psim pyskiem - o groteskowej, spiczastej zasłonie twary.

Jednym z najbarsziej charakterystycznych elementów rycerskiego uzbrojenia jest puginał. Ta krótka biała broń służyła do dobicia powalonego przeciwnika, co w średniowiecznej europie traktowano jako tzw. cios łaski, miłosierdzia. Stąd właśnie pochodzi druga nazwa owej broni, stosowana zamiennie z puginałem - mizerykordia (łac. miserycordia - także litość, współczucie). Zawieszona z prawej strony rycerskiego pasa, mocowana była często do zbroi za pomocą łańcuszka. Broń ta była bardzo zróżnicowana, jednak najczęściej miała wąską, obosieczną głownię ze sztychem ułatwiającym penetrację zbroi płytowej, szczelin wzrokowych zakrytych hełmów lub ogniwek kolczugi. Na przykład puginał zwany nerkowym miał charakterystycznie uformowany jelec, wyglądem przypominający właśnie tę część ludzkiego ciała (taki egzemplarz widoczny jest na sarkofagu Kazimierza Wielkiego). Koszt mizerykordii wynosił wynosił ok. 5 groszy. Należy zaznaczyć, że puginał był nie tylko bronią rycerską, używała go również plebejska piechota (tej pod Grunwaldem nie było po polskiej stronie). Tutaj jednak klinga najczęściej miała masywny, nożowy kształt, co czyniło ją bardziej uniwersalnym narzędziem, pomocnym także poza polem walki.

Puginał




Przyłbica




Pawęż




Kapalin




Zbroja płytowa

[ wstecz ]